Πως καταλαβαίνουμε την ύπαρξη της διαταραχής; Τι χαρακτηρίζει τις διαταραχές προσωπικότητας; Ποιες διαταραχές προσωπικότητας υπάρχουν;
Ορισμός μη φυσιολογικής προσωπικότητας
Ο καθορισμός των κριτηρίων ανάμεσα σε μια υγιή και μια μη φυσιολογική προσωπικότητα δεν είναι και τόσο εύκολη υπόθεση. Τα είδη κριτηρίων είναι δύο το κοινωνικό κριτήριο και το στατιστικό κριτήριο. Το στατιστικό κριτήριο όπου, υπάρχει ένα καθορισμένο σημείο της διαχωριστικής γραμμής της ποσοτικής διαφοράς μιας φυσιολογικής προσωπικότητας και μιας μη φυσιολογικής προσωπικότητας. Σε ότι αφορά το κοινωνικό κριτήριο υπάρχει και επίσης μια διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στην φυσιολογική και μη προσωπικότητα με την διαφορά ότι είναι αυθαίρετη αφού, είτε υποφέρει το ίδιο το άτομο ή ο περίγυρός του εξαιτίας της προσωπικότητάς του.
Σύμφωνα με τα διαγνωστικά κριτήρια DSM-5 ως διαταραχή προσωπικότητας ορίζεται ένα διαρκές σχήμα εσωτερικών συμπεριφορών αλλά και εμπειριών το οποίο είναι άκαμπτο, διάχυτο, σταθερό στο πέρασμα του χρόνου και αποκλίνει σε σημαντικό βαθμό από τα όσα προσδοκά η συγκεκριμένη κοινωνία που ζει το άτομο (American Psychiatric Association, 2013). Η έναρξη συμβαίνει συνήθως στην εφηβική ηλικία ή στην πρώιμη ενήλικη ζωή με αποτέλεσμα την πρόκληση βλάβης στο άτομο ή αγωνία. Τα στοιχεία που έχει το άτομο στην προσωπικότητα του έχουν την ικανότητα να το κάνουν ευάλωτο ως προς συναισθηματικές διαταραχές όταν εκείνο έρχεται αντιμέτωπο με στρεσογόνα γεγονότα στην ζωή του. Η αδυναμία του ατόμου να διαχειριστεί τα γεγονότα αυτά οδηγεί στην εκδήλωση της διαταραχής προσωπικότητας συνεπώς δυσλειτουργικότητας σε βασικούς τομείς της ζωής του. Άλλοι λόγοι εκδήλωσης των διαταραχών προσωπικότητας είναι τα οργανικά νοσήματα του εγκεφάλου και οι τραυματισμοί.
Διαταραχές Προσωπικότητας
Αναφορικά με τις διαταραχές προσωπικότητας υπάρχει ποικιλομορφία, ο συνολικός αριθμός τους βάση των διαγνωστικών κριτηρίων είναι 12 και έχουν κάποια συγκεκριμένα κοινά χαρακτηριστικά. Τα χαρακτηριστικά αυτά είναι ο προβληματικός τρόπο σκέψης, η δυσκολία σε διαπροσωπικό επίπεδο, το πρόβλημα διαχείρισης των παρορμήσεων και η δυσλειτουργία συναισθηματικής αντίδρασης. Προκειμένου, ένα άτομο να διαγνωστεί με διαταραχή προσωπικότητας θα πρέπει να πληρεί δύο τουλάχιστον από αυτά τα χαρακτηριστικά καθώς επίσης, να έχει τα συμπτώματα της εκάστοτε διαταραχής που αναγράφονται στα διαγνωστικά κριτήρια και προκαλούν δυσφορία ή/και λειτουργική ανικανότητα με συνέπεια την έκπτωση της κοινωνικής λειτουργικότητας του ατόμου (American Psychiatric Association. 2013).
Τα άτομα που έχουν κάποια διαταραχή προσωπικότητας διακρίνονται από κάποια ακραία χαρακτηριστικά σε αντίθεση με εκείνα του γενικού πληθυσμού. Έτσι λοιπόν, για την διευκόλυνση διάγνωσης και καθορισμού των τύπων προσωπικότητας ορίστηκαν πέντε χαρακτηριστικά ή αλλιώς σημεία προσωπικότητας στα οποία δόθηκε μεγάλη έμφαση για το πως αυτά μπορούν να περιγράψουν την ανθρώπινη προσωπικότητα. Τα πέντε μεγάλα αυτά σημεία είναι η ανοικτότητα απέναντι στην εμπειρία, η τερπνότητα, η εξωστρέφεια, η ευσυνειδησία και ο νευρωτισμός. Παρ΄όλα αυτά το συγκεκριμένο μοντέλο δεν συντελεί ολοκληρωμένη λύση για την ταξινόμηση.
Ομάδες Διαταραχών Προσωπικότητας
Η υψηλή συνοσηρότητα ανάμεσα σε διάφορες διαταραχές προσωπικότητας οδήγησε στην ταξινόμησή τους σε τρεις μεγάλες ομάδες A, B και Γ. Στην ομάδα Α περιλαμβάνονται οι αλλόκοτες εμπειρίες και ο παράξενος τρόπος σκέψης που εμφανίζονται στην παρανοειδή, σχιζότυπη και σχιζοειδή διαταραχή προσωπικότητας. Τα συμπτώματα αυτών των διαταραχών προσωπικότητας έχουν μεγάλη ομοιότητα με αυτά της σχιζοφρένειας σε λιγότερο σοβαρή μορφή. Η ομάδα Β εμπεριέχει διαταραχές προσωπικότητας που σχετίζονται με αστάθεια σε συμπεριφορά, τις υπερβολικές εκδηλώσεις συναισθήματος, την δραματική παρουσία και την διογκωμένη αυτοεκτίμηση. Συμπτώματα που χαρακτηρίζουν την δραματική, μεταιχμιακή, αντικοινωνική και ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας. Τέλος, στην ομάδα Γ βρίσκονται η ψυχαναγκαστική-καταναγκαστική, η εξαρτησιακή και η αποφευκτική διαταραχή προσωπικότητας που αφορούν την έντονη ανησυχία, τον φόβο, το άγχος και την ψυχική δυσφορία. Ωστόσο, υπάρχει ακόμη η καταθλιπτική και η παθητική/ επιθετική διαταραχή προσωπικότητας οι οποίες, δεν ανήκουν σε κάποια από τις παραπάνω ομάδες.
Ελένη Θεοχάρη - Ψυχολόγος/ Ψυχοθεραπεύτρια